جمع بین اخبارجمع بین اخبار به معنی رفع تنافی میان مدلول دو یا چند حدیث متعارض است. ۱ - معنای جمع بین اخبارجمع بین اخبار ، از اقسام جمع بین ادله و به معنای رفع تنافی میان دو یا چند خبر به ظاهر متعارض در حکمی از احکام شرعی است . ۲ - روایتی در مورد جمع بین اخباراز امام رضا (ع) درباره دو خبر متعارض آمده است: " عن عبدالسلام الهروی قال: قلت للرضا (ع) : یابن رسول الله (ص) قد روی عن آبائک فیمن جامع فی شهر رمضان او افطر فیه ثلاث کفارات و روی عنهم (ع) ایضا: کفارة واحدة فبأی الحدیثین نأخذ ؟ قال: بهما جمیعا ، فمتی جامع حراما او افطر علی حرام فی شهر رمضان فعلیه ثلاث کفارات .... الی ان قال: و ان کان نکح حلالا او افطر علی حلال ، فعلیه کفارة واحدة". ۳ - حکم جمع بین اخبار متعارضدر جمع میان دو یا چند خبر متعارض ، طبق قواعد باب تعارض عمل می‌گردد. ۴ - اقسام جمع بین اخبار متعارضجمع میان اخبار متعارض چند گونه است: گاهی به مجرد ملاحظه دو طرف اخبار متعارض ، به چگونگی جمع بین آن دو و رفع تنافی میان آن ها علم به دست می‌آید؛ گاهی با ملاحظه امری در خارج از دو طرف تعارض ، جمع میان آن دو پیدا می‌شود ؛ گاهی به سبب قرینه ظن آور معتبر ( همانند خبر واحد ثقه ) بین اخبار متعارض جمع می‌گردد ، مانند: جمعی که امام رضا (ع) در روایت عبدالسلام هروی به عمل آورد . گاهی جمع ، با تخییر در تمسک به حکم هر یک از دو خبر متعارض حاصل می‌شود ؛ برای مثال ، در خبری آمده کسی که وقت نماز را در سفر درک کرد و نماز نخواند و به وطنش رسید ، باید نماز را تمام بخواند ، و در روایتی دیگر آمده است که چنین فردی باید نماز را شکسته بخواند ؛ این دو خبر با هم تعارض دارند و جمع بین آن دو تخییر است ؛ یعنی چنین فردی مخیر است نماز را شکسته یا تمام بخواند. [۲]
بهبهانی ، محمد باقر بن محمد اكمل ، الرسائل الاصولیة ، ص ۴۵۴.
[۳]
بهبهانی ، محمد باقر بن محمد اكمل ، الرسائل الاصولیة ، ص ۴۷۹-۴۸۶.
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «جمع بین اخبار». |